WŁADCZYNIE 750-1000

Teofano

Z Wikipedii i książki "Otton III" Jerzego Strzelczyka (Wrocław 2000):

Urodziła się w 956 r. w Konstantynopolu. Była córką Konstantyna Sklerosa i Zofii Fokajny. Była siostrzenicą, bratanicą albo wnuczką cesarza Bizancjum Jana I Tzimiskesa. 14.IV.972 r. wyszła za mąż za Ottona II Saksońskiego, cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Z tego związku pochodził następujące dzieci:

Teofano towarzyszyła mężowi w jego wszystkich podróżach, jej imię często występuje w korespondencji w dyplomatycznej. W połowie kwietnia 982 r., pojawiła się wraz z synem u boku cesarza w obozie pod Tarentem, dzieląc z nim trudy życia wojennego. Dopiero, gdy zbliżało się decydujące starcie z Saracenami, cesarz odesłał rodzinę do bezpiecznego Rossano, a po nieszczęśliwej klęsce pod Cotrone 15.VII, gdy sam ledwo uszedł z życiem, połączył się szybko z rodziną, podążając wraz z nią przez Capaccio do Saierno, następnie do Kapui, a w połowie listopada byli już w Rzymie. Potem jednak żądania możnych saskich wezwały Ottona II do Niemiec; Teofano z synem zostali w Rzymie. 

Była skłócona z teściową, Adelajdą Burgundzką. W 978 r. doprowadziła do usunięcia jej z dworu. Według opata Cluny, Odilona, Adelajda była bardzo szczęśliwa, gdy "ta grecka kobieta" zmarła. Alpert z Metzu opisuje Teofano jako nieuprzejmą i gadatliwą kobietę. Była również krytykowana za dekadencję, która przejawiała się w codziennych kąpielach i wprowadzeniu w Niemczech zwyczaju noszenia luksusowych szat i biżuterii. Przypisuje jej się wprowadzenie w Europie Zachodniej zwyczaju używania widelca. Kronikarze opisują poruszenie jakie wywołała, gdy zaczęła używać złotego podwójnego szpikulca aby podawać jedzenie do ust, zamiast jeść przy użyciu rąk, jak to było w zwyczaju. Teolog Piotr Damian twierdził, że cesarzowa była kochanką greckiego mnicha Jana Filagathosa, późniejszego antypapieża Jana XVI.

W Moguncji (luty –marzec 983 r.) cesarz pertraktował z książętami w sprawie kontynuowania wojny italskiej (niepopularnej w Niemczech ze względu na koszty oraz wysokie straty pod Cotrone). Uzyskał zgodę na uznanie małego Ottona za króla, ale musiał się zobowiązać, że odeśle go wraz z matką do Niemiec. Pod koniec kwietnia wrócił do Rzymu, a na początku maja wraz z rodziną i znacznym orszakiem udał się do północnej Italii. W VI.983 r., na wielkim zjeździe dworskim w Weronie, Otton III jednogłośnie został ogłoszony królem Niemiec i Italii, opiekę nad nim powierzono arcybiskupowi mogunckiemu i arcykanclerzowi Willigisowi. W Boże Narodzenie 983 r., został w Akwizgranie koronowany na króla przez arcybiskupów; mogunckiego Willigisa i raweńskiego Jana; miało to symbolizować jedność obu królestw i zapewnić Ottonowi III panowanie w obu. Teofano była niejednokrotnie określana przez męża jako "consors regni" lub "consors imperii" - równoprawna uczestniczka władzy. Jako jedyna nosiła także tytuł coimperatrix (współcesarzowej). 07.XII.983 r. cesarz Otton II zmarł i nowym królem Niemiec i cesarzem został jego syn Otton III. 

Niemcy czekało kilka lat niepokojów i walk. Zgodnie z wolą zmarłego ojca mały król został przekazany pod opiekę arcybiskupa kolońskiego Warina (976 – 985). Sprawa opieki nie była ostatecznie przesądzona. Zasadniczo przysługiwała ona najbliższemu męskiemu krewnemu ze strony ojca, w wypadku domów panujących jednak również matce. Pretensje do opieki nad małym Ottonem wysunął przeciwnik jego ojca, były (a także w przyszłości) książę saski Henryk Kłótnik. Przesiedział on kilka lat w więzieniu, strzeżony z rozkazu Ottona II przez biskupa Folkmara z Utrechtu. Na wieść o śmierci Ottona II został uwolniony. Henryk był istotnie najbliższym krewnym Ottona III ze strony ojca (ojciec Henryka był bratem Ottona I). W dodatku matka i babka Ottona III, przebywały jeszcze w Italii. Henryk przyjechał do Kolonii i odebrał króla wraz z insygniami władzy z rąk arcybiskupa Warina. Przejął go po to tylko, żeby pozbawić go korony. Henryk szybko znalazł poparcie. Po jego stronie stanęło kilku biskupów. Na Wielkanoc, 23.III.984 r., odbył się zjazd książąt i biskupów w Kwedlinburgu, oprócz panów niemieckich przyjechali też książęta słowiańscy: Bolesław II Czeski, Mieszko I Polański i Mściwój Obodrzycki. Na zachodzie Henryk starał się przeciągnąć na swoją stronę króla Lotara, gotowy był oddać mu sporną Lotaryngię. Choć do tego nie doszło, przyczyniło się to do wzmocnienia nastrojów nieprzychylnych Henrykowi. Wokół arcybiskupa mogunckiego Willigisa i księcia saskiego Bernarda z rodu Billungów coraz bardziej zacieśniał się krąg zwolenników cesarzowych Teofano i Adelajdy. Te obserwowały z Italii rozwój wypadków w Niemczech. Teofano udała się do teściowej do Padwy, obie rozwinęły tam ożywioną działalność polityczną. W połowie 984r., przybyły do Niemiec, gdzie Henryk Kłótnik nie rezygnował. Musiał jednak zmagać się z coraz większymi i lepiej zorganizowanymi przeciwnikami. W Rohr w Turyngii, dokąd 29.VI przybyły Teofano i Adelajda w towarzystwie króla Konrada z Burgundii, księcia szwabskiego Konrada, arcybiskupa Willigisa i wielu innych. Henryk Kłótnik, musiał się ugiąć i wydać czteroletniego już Ottona III, który w ten sposób połączył się z matką. Aby uniknąć wojny Teofano przywróciła w 985 r. Kłótnikowi władzę w Bawarii, którą ten utracił w 976 r. Na Wielkanoc 986 r., w czasie wielkiego zjazdu dworskiego w Kwedlinburgu, w trakcie ceremonii wzorowanej na objęciu tronu przez Ottona I w Akwizgranie w 936 r., została powtórzona koronacja sześcioletniego króla. Regencję przejęła Teofano, wspomagana przez Willigisa mogunckiego i biskupa wormackiego Hildebalda. 

Teofano wykazywała wybitny talent i instynkt polityczny, potrafiła też wykorzystać oddanie i umiejętności swych doradców i stronników. Szybko usunęła swą teściową z dworu. Jesienią 989 r., cesarzowa wybrała się w dawno planowaną podróż do Italii. Otton III pozostał w Niemczech. W Rzymie wpływy cesarskie uległy po śmierci Ottona II osłabieniu. Pojawienie się Teofano w Rzymie i wykonywanie przez nią cesarskich uprawnień stanowiło ważną manifestację polityczną. Wróciwszy do Niemiec wczesnym latem 990r., natrafiła na zbrojny konflikt pomiędzy dwoma wschodnimi sąsiadami- księciem polańskim Mieszkiem I i czeskim Bolesławem II. Zajęła w nim postawę przychylną dla Mieszka. W dwóch wystawionych w 990 r. (jeden w Rzymie, drugi w Rawennie) dokumentach regentka występuje we własnym imieniu: "Theophanu divina gratia imperatrix augusta" (Teofanu z Bożej łaski cesarzowa wspaniała), a nawet "Theophanius [!] gratia divina imperator augustus". W tym drugim przypadku uciekła się władczyni do męskiej formy swego imienia i nazwała siebie cesarzem. Rządy młodej cesarzowej trwały do jej śmierci 15.VI.991 r. Wtedy to regencja przeszła w ręce cesarzowej-babki Adelajdy. Thietmar tak opisał Teofano: Choć Teofano wątłą była z uwagi na płeć swoją, to jednak odznaczała się pewną odwagą i — co jest rzadkie u Greków — miała ujmujący sposób bycia. Męską zgoła opieką otaczała państwo swego syna, popierając we wszystkim sprawiedliwych, łamiąc zaś i do strachu doprowadzając tych, co głowę podnosili.