PRZEWODNICZĄCE PARLAMENTÓW 2007-2010

¹Folktinget (Zgromadzenie Szwedzkie) - organ współpracy politycznej działający na rzecz szwedzkojęzycznej ludności w Finlandii. Co cztery lata jego członkowie są wybierani w oparciu o wyniki wyborów municypalnych. Dziś w jego skład wchodzą przedstawiciele: Szwedzkiej Partii Ludowej, fińskich socjaldemokratów, Sojuszu Lewicowego, Ligi Zielonych, chadeków, Partii Centrum, Narodowej Partii Koalicyjnej i Zgromadzenia Ustawodawczego Wysp Alandzkich.

²Zgromadzenie Bałtyckie jest organem wewnętrznym Rady Bałtyckiej, organizacji współpracy Litwy, Łotwy i Estonii. Zrzesza ono po 20 parlamentarzystów z każdego państwa członkowskiego.

³Grenlandia - autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie. W 1978 r. duński parlament przyznał Grenlandii autonomię. W 1985 r. wyspa wystąpiła z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i nie jest członkiem Unii Europejskiej. Grenlandia jest członkiem Rady Nordyckiej. Na mocy konstytucji duńskiej z 1953 r. Grenlandia jest integralną częścią Królestwa Danii posiadającą od 1979 r. szeroką autonomię. W gestii duńskich władz centralnych, które na Grenlandii reprezentuje wysoki przedstawiciel, są: sprawy konstytucji, obrony, polityki zagranicznej i monetarnej. Rząd Grenlandii de facto uczestniczy w formułowaniu tych aspektów duńskiej polityki zagranicznej, które dotyczą tego terytorium. Grenlandia wybiera 2 deputowanych do parlamentu duńskiego (Folketingu). Lokalnym organem władzy ustawodawczej jest Landsting (kadencja trwa 4 lata, z wyborów powszechnych), władzy wykonawczej — rząd, odpowiedzialny przed Landstingiem.

⁴Guam - terytorium zamorskie USA pod zarządem Departamentu Spraw Wewnętrznych. Posiada własny lokalny samorząd. Władzę ustawodawczą w sprawach lokalnych sprawuje 15-osobowy parlament, wybierany w wyborach powszechnych na 2-letnią kadencję. Władza wykonawcza należy do gubernatora wybieranego w wyborach powszechnych co 4 lata, który — w porozumieniu z parlamentem — mianuje rząd. Mieszkańcy G. mają obywatelstwo amerykańskie (bez prawa udziału w wyborach w USA) i przedstawiciela (od 1972; bez prawa głosu) w Izbie Reprezentantów Kongresu USA.

⁵Saint-Martin - jest terytorium zależnym Francji leżącym w Małych Antylach zajmującym północną część wyspy o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysepek. Stolicą Saint-Martin jest miasto Marigot (5,7 tys. mieszkańców). Terytorium zostało utworzone 22.II.2007 r., a do tego czasu było jedną z jednostek administracyjnych wchodzących w skład Gwadelupy. Jako część Gwadelupy, będącej regionem zamorskim Francji, Saint-Martin wchodziło w skład Unii Europejskiej. Administracyjnie Saint-Martin stanowi jedną gminę (commune de Saint-Martin), która w czasach przynależności do Gwadelupy wchodziła w skład okręgu Saint-Martin i Saint-Barthélemy (Arrondissement de Saint-Martin-Saint-Barthélemy). W referendum, które odbyło się 07.XII.2003 r., 76,17% głosujących opowiedziało się za odłączeniem Saint-Martin od Gwadelupy i utworzeniem osobnego terytorium zależnego. Zgodnie z ustawą przyjętą przez francuski parlament 07.II.2007 r., która weszła w życie 22.II.2007 r., Saint-Martin jest wspólnotą (zbiorowością) zamorską (collectivité d'outremer) (taki sam status jednocześnie uzyskała inna wyspa wchodząca do 2007 w skład Gwadelupy - Saint-Barthélemy). Saint-Martin, podobnie jak Gwadelupa, pozostaje w składzie Unii Europejskiej.

⁶Portoryko (Wspólnota Portoryka, Wolne Stowarzyszone Państwo Portoryko) - stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi, w Ameryce Środkowej, w archipelagu Wielkich Antyli, nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Karaibskim. Od 1952 r. ma autonomię wewnętrzną. Za jego obronę i politykę zagraniczną odpowiada Kongres USA. Władza ustawodawcza w sprawach lokalnych należy do 2-izbowego Zgromadzenia Ustawodawczego (51-osobowa Izba Reprezentantów i 27-osobowy Senat), wyłanianego na kadencję 4-letnią w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą w zakresie lokalnym sprawuje gubernator wybierany na 4 lata w wyborach powszechnych i powołana przez niego Rada Sekretarzy, a sądowniczą niezawisłe sądy (z Sadem Najwyższym na czele). Portoryko jest reprezentowane w Kongresie USA przez komisarza-rezydenta bez prawa głosu. Mieszkańcy mają obywatelstwo amerykańskie bez prawa udziału w wyborach prezydenckich; obowiązuje na równi ustawodawstwo amerykańskie i portorykańskie.

⁷Rada Nordycka, Rada Północna - zgromadzenie międzyparlamentarne państw skandynawskich: Danii, Finlandii, Norwegii, Islandii i Szwecji. Zadaniem Rady Nordyckiej jest organizowanie współpracy państw skandynawskich - w tym celu utworzono unię paszportową i celną. Rada Nordycka ma także charakter doradczy.

⁹ Terytorium Autonomiczne Gagauzja - republika autonomiczna w południowej części Mołdawii. Gagauzja nie stanowi jednego zwartego obszaru. Obejmuje ona bowiem teren pomiędzy miastami Komrat i Czadyr Łunga (Çadır Lunga) na północy oraz okolice miasta Wulkaneszty (Vulcăneşti, gag. Valkaneş) na południu, a także dwie enklawy o charakterze wiejskim (Karbalia oraz Kıpçak). Gagauzja zajmuje terytorium 1 832 km², czyli nieco ponad 5% całej powierzchni Republiki Mołdawii. Gagauzja położona jest w południowej części Mołdawii, gdzie zajmuje ona teren 1/12 granicy z Ukrainą. Podzielona jest na 4 części nie połączone ze sobą żadnym szlakiem. Przypominają kształtem zniekształcone okręgi. Stolicą tej niewielkiej republiki jest Komrat. Odrodzenie dla Gagauzów przyszło dopiero pod koniec lat 80. XX w. i było dziełem młodej inteligencji gagauskiej. Jej przedstawiciele, w II.1988 r., założyli w Komracie organizację społeczną pod nazwą Gagauz-halkı ("Lud Gagauski"), która szybko przerodziła się w ruch polityczny. Zaczęto czynić przygotowania do ustanowienia autonomii. Republika Gagauska została proklamowana 19.VIII.1990 r. (jako republika socjalistyczna) – był to jednakże twór separatystyczny. Po upadku ZSRR, Gagauzi znaleźli się w granicach nowego państwa jakim jest Republika Mołdawii. Od samego początku stosunki pomiędzy Komratem a Kiszyniowem były bardzo napięte. Władze centralne w Kiszyniowie (czyli Mołdawskiej SRR, a później niepodległej Mołdawii) nie uznawały secesji. 22.VIII.1990 r. zdelegalizowano Gagauz-halkı. W X.1990 r. omal nie doszło do rozlewu krwi, gdy dwudziestotysięczny oddział "ochotników" wyruszył z Kiszyniowa celem rozprawienia się z mieszkańcami zbuntowanego obszaru. Dopiero wkroczenie od strony Bołgradu wojska wysłanego przez władze moskiewskie do Gagauzji położyły kres napiętej sytuacji. W VIII.1991 r. aresztowano liderów gagauskich S. Topala i M. Kendigelyana. Gagauzi z kolei utworzyli namiastkę swoich sił zbrojnych, jakim był batalion "Budziak" złożony z 400 ochotników. Gagauzi, na licznych wiecach domagali się zachowania jako urzędowego, języka rosyjskiego, a także protestowali przeciwko niepodległości Mołdawii. Dopiero 23.XII.1994 r. Parlament Republiki Mołdawii przyjął „Ustawę o Specjalnym Prawnym Statusie Gagauzji (Gagauz Yeri)”. W 1995 r. odbyło się referendum, mające na celu wytyczenie granic administracyjnych Gagauzji oraz ustanowienie stolicy Autonomii. Na czele Autonomii stoi gubernator (Başkan), będący jednocześnie posłem w Parlamencie Mołdawii. Gagauzja posiada także swój lokalny parlament, Zgromadzenie Ludowe (Halk Topluşu). Jest to najwyższy organ przedstawicielski. Parlament ma prawo tworzenia i legalizacji ustaw oraz innych aktów prawnych. Swoich przedstawicieli w parlamencie – minimum jednego – ma każda miejscowość w Gagauzji, niezależnie od liczby mieszkańców. W Zgromadzeniu zasiada 35 deputowanych, wybranych na czteroletnią kadencję. Odpowiednikiem rządu jest Komitet Wykonawczy. W momencie powstania Autonomii, Gagauzja otrzymała prawo do secesji w przypadku, gdyby Mołdawia chciała się zjednoczyć z Rumunią. Prawo to zostało jednak de facto anulowane poprzez zmianę zapisu artykułu nr 111 w konstytucji Republiki Mołdawii w roku 2003. 19.IX.2008 r. parlament gagauski przegłosował uznanie niepodległości Abchazji i Osetii Południowej. Wystosowano apel do prezydenta Mołdawii oraz parlamentu mołdawskiego aby Mołdawia uznała niepodległość wyżej wymienionych terytoriów należących formalnie do Gruzji. Dla kontrastu Gagauzja nigdy nie poparła aspiracji niepodległościowych Czeczenów.

¹⁰ Tymczasowy Parlament Arabski - Liga Państw Arabskim w 2001 r. postanowiła utworzyć Parlament Arabski. Zasiadają w nim przedstawiciele następujących państw: Kuwejt, Egipt, Liban, Palestyna, Somalia, Sudan, Irak, Oman, Mauretania, Jordania, Tunezja, Katar, Algieria, Dżibuti, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn, Maroko, Komory, Jemen, Arabia Saudyjska, Syria i Libia.

¹¹ Wyspa Norfolk - terytorium zewnętrzne Australii składające się z wyspy Norfolk i dwóch mniejszych wysepek: Philip i Nepean. Położone jest na Morzu Fidżi na Oceanie Spokojnym. Od 1979 r., na mocy Norfolk Island Act przyjętego przez parlament Australii, terytorium ma autonomię wewnętrzną w sprawach lokalnych. Zarządza nim administrator mianowany przez gubernatora generalnego Australii i odpowiedzialny przed australijskim ministrem ds. terytoriów. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego, dziewięcioosobowego Zgromadzenia Ustawodawczego, które jest wybierane w wyborach powszechnych ma trzyletnią kadencję. Spośród członków parlamentu wybierany jest czteroosobowy rząd zwany Radą Wykonawczą (Executive Council), na którego czele stoi premier (Chief Minister). Ze względu na brak partii politycznych, wszyscy członkowie parlamentu są bezpartyjni. Stolicą terytorium jest osada Kingston, jednak część urzędów rządowych znajduje się poza nią, w sąsiednich osiedlach. Od czasu do czasu odbywają się dyskusje odnośnie zmiany statusu terytorium, a pojawiające się propozycje z jednej strony sugerują wcielenie Norfolku do Australii jako kolejne terytorium wewnętrzne, z drugiej zmniejszenie zależności i utworzenie z Norfolku wolnego państwa stowarzyszonego. W 1977 r. ludność wypowiedziała się przeciwko politycznej integracji z Australią.

¹² Sint Maarten - kraj stowarzyszony z Holandią w ramach Królestwa Niderlandów (samorządny kraj członkowski Królestwa Niderlandów), wchodzący w skład Małych Antyli i zajmujący południową część wyspy o tej samej nazwie. Monarchę holenderskiego reprezentuje mianowany przez niego (na 6-letnią kadencję) gubernator, który powołuje radę ministrów i działa we współpracy z nią. Za politykę zagraniczną i obronę jest odpowiedzialny rząd holenderski. Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego parlamentu (15-osobowe Stany Sint Maarten), wybieranego w wyborach powszechnych na 4 lata. Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialna przed parlamentem rada ministrów, z premierem na czele. Interesy Sint Maarten reprezentuje w rządzie Holandii minister pełnomocny.

¹³ Zgromadzenie Regionów Europy jest największą niezależną siecią współpracy regionów w różnorodnej Europie. Łącząc ponad 270 regionów z 33 krajów oraz 16 międzyregionalnych organizacji, AER jest politycznym głosem swoich członków i forum międzyregionalnej współpracy.