Maria Palaiologina Kantakuzena
Była córką bizantyńskiego arystokraty Jana Komnena Angelosa Kantakuzena i Ireny Komneny Palaiologiny, siostry cesarza bizantyńskiego Michała VIII Paleologa. Pierwszym mężem Marii był megas domestikos Aleksy Files, który zmarł przed 1269 r. Około 1269/1270 r. poślubiła cara Bułgarii Konstantyna Ticha. W 1271 r. urodziła ich syna, Michała II Ticha. Cesarz bizantyński zwlekał jednak z przekazaniem jej wiana Bułgarom. Car podjął więc w 1272 r. przygotowania do wojny przeciw Bizancjum. Jednak najazd z północy Tatarów, z którymi Michał VIII zawarł przymierze, wydając za wodza Tatarów Nogaja swą nieślubną córkę Eufrozynę, sparaliżował jego poczynania.
W 1274 roku cesarz Michał VIII, zagrożony działaniami króla sycylijskiego Karola I Andegaweńskiego, zawarł unię kościelną z Rzymem w Lyonie. Matka i siostra Marii, Irena Komnena Palaiologina i Teodora Palaiologina Komnena Kantakuzena, wystąpiły stanowczo przeciw unii, po czym matka zbiegła z Konstantynopola i schroniła się na jej dworze w Tyrnowie. Odtąd Bułgaria miała się stać na kilka lat centrum intryg wymierzonych przeciw dworowi cesarskiemu w Konstantynopolu. Jednocześnie Maria podjęła zabiegi mające na celu zapewnienie sukcesji po starzejącym się mężu, jej małoletniemu synowi Michałowi. Wszczęła represje przeciw niechętnym jej bojarom tyrnowskim, pozbawiła też życia prawowitego następcę tronu, syna męża z pierwszego małżeństwa. W 1275 r. zamordowała Jakuba Światosława, despotę Widinu, jednego z najpoważniejszych pretendentów do tronu Bułgarii.
Na początku 1277 r. mąż Marii uległ wypadkowi spadając z konia. Po wypadku nigdy już nie odzyskał pełnej sprawności fizycznej. Faktyczne rządy znalazły się w ręku carycy. W tym samym roku zamieszki chłopskie w północno-wschodniej Bułgarii przerodziły się w chłopską rebelię. Na czele powstańców stanął chłop z północy Bułgarii Iwajło. Jesienią 1277 r. nieliczna armia prowadzona przez chorego cara została rozbita przez powstańców. Konstantyn Tich zginął w bitwie.
Po śmierci Konstantyna Ticha Maria doprowadziła do obwołania carem jej 6-letniego syna, Michała. Sama rządziła w jego imieniu jako regentka. Pokonawszy armię carską powstańcy zaczęli zdobywać warowne miasta. Pozbawieni kierownictwa bojarowie nie byli w stanie stawić mu oporu. Wiosną 1278 r. Iwajło obległ Tyrnowo. Cesarz bizantyński Michał VIII, początkowo poparł Iwajłę przeciw Konstantynowi Tichowi i nawet ofiarował mu rękę swej córki, sądząc że w ten sposób wspiera opozycję bojarską przeciw carowi. Po śmierci Konstantyna Ticha zorientował się jednak, wskutek rozmów z napływającymi do Bizancjum uciekinierami z terenów objętych powstaniem, o chłopskim rodowodzie powstańców i poparł wychowanego w Bizancjum syna Mico Asena, Iwana Asena III, po matce wnuka cara Iwana Asena II. Michał ożenił go ze swą córką i wysłał na czele armii bizantyńskiej do Bułgarii. Wobec pojawienia się kolejnego kandydata do korony, mogącego zdobyć większe poparcie bojarstwa niż chłop Iwajło, caryca Maria otwarła przed chłopskim wodzem bramy Tyrnowa.
Zawarli porozumienie. Iwajło objął tron carski poślubiając Marię. Zobowiązał się też do zachowania jej pozycji i pozycji bojarstwa tyrnowskiego. Mieli nieznaną z imienia córkę. Wkrótce po objęciu władzy w państwie nowy car rozbił nadciągających od północy Tatarów pod wodzą Kasim-beğa, po czym zwrócił się ku nadciągającym od południa kilkoma drogami, przez przełęcze Starej Płaniny i od strony morza, Bizantyńczykom dowodzonym przez Michała Glawasa Tarchaniotę. Przez kilka miesięcy toczył walki z Grekami. Jesienią 1278 r. Iwajło dał się namówić na kampanię przeciw Nogajowi i wymknął się z oblężonego Tyrnowa na północ. Pogłoski o jego śmierci skłoniły Marię do kapitulacji przed Iwanem Asenem III, kandydatem Michała VIII na tron bułgarski. Bizantyńczycy obsadzili stolicę, Tatarzy plądrowali kraj. Kasim-beğ otrzymał godność protostratora, zaś brzemienna Maria została uwięziona w Adrianopolu, głównej bizantyńskiej bazie wypadowo-wywiadowczej przeciw Bułgarii. Ten stan rzeczy nie utrzymał się długo. Iwajło odparł ataki armii bizantyńskiej na Silistrię, gdzie przebywał, po czym przeszedł do kontrataku, przeciągając na swą stronę Kasim-beğa. Ivan Asen III na próżno usiłował pozyskać bojarów. Kumański bojar Jerzy Terter otrzymał jego siostrę za żonę; własną małżonkę odesłał wówczas do Konstantynopola wraz ze swym synem Teodorem Światosławem. Marię wraz z synem Michałem II Tichem odesłano do Konstantynopola w II.1279 r. Dalsze jej losy nie są znane.
Biogram pochodzi z Wikipedii.