WŁADCZYNIE 1400
PRZEWODNICZĄCE ZGROMADZEŃ PRAWODAWCZYCH PRZED XX WIEKIEM

Jolanta Aragońska

Przyszła na świat w 1379 lub 1384 r. jako córka Jolanty de Bar oraz Jana I Myśliwego, króla Aragonii, Katalonii i Walencji. W swej młodości słynęła z urody. 02.XII.1400 r. wyszła za mąż za Ludwika II Walezjusza - hrabiego Andegawenii, tytularnego króla Neapolu, Sycylii i Jerozolimy, księcia Andegawenii i Kalabrii, Turyngii i Pouille, Wielkiego Para Francji, księcia Kapui, hrabiego Prowansji, Maine, Forcalquier i Piermontu, pana na Montpellier, gubernatora Langwedocji i Guyenne. Ich dziećmi byli: nieznana z imienia córka (urodzona w 1406 r., zmarła młodo), Maria (przyszła żona króla Francji Karola VII), Ludwik III (przyszły książę Andegawenii), Rene (przyszły książę Andegawenii i Lotaryngii), Jolanta (przyszła żona księcia Bretanii Franciszka I) i Karol (przyszły hrabia Maine).

Jej mąż większość swego życia spędził we Włoszech w obronie swych praw do królestwa Neapolu. Podczas jego nieobecności to Jolanta dbała o jego interesy we Francji, zajmując się także swymi domenami. We IX.1407 r. zmarła pretendentka do tronu Aragonii i przyrodnia siostra Jolanty, Joanna Aragońska. Jolanta odziedziczyła po niej pretensje do tronu tego kraju. W 1396 r., po śmierci Jana I, ojca Joanny i Jolanty, władzę we wszystkich krajach tzw. Korony Domu Aragonii (Aragonii, Katalonii i Walencji) objął jego młodszy brat Marcin I Ludzki. Zmarł on bezpotomnie 31.V.1410 r. Kandydatem Andegawenów był Ludwik III, najstarszy syn Jolanty. Jolanta i jej syn zwani byli popularnie królem i królową Czterech Królestw, gdyż pretendowali oni do tytułów króla Aragonii, Neapolu, Sycylii i Jerozolimy. Tych dwóch ostatnich królestw nigdy nie objęli w posiadanie. Tron aragoński również nie wszedł w ich posiadanie, gdyż w 1412 r. aragońskie Kortezy wybrały królem kastylijskiego królewicza Ferdynanda. Zasiadł on na tronie Aragonii jako Ferdynand I Sprawiedliwy. Jolanta i jej syn uzyskali jednak pewne ziemie w Montpellier i Rousillon.

Królem Francji był obłąkany Karol VI. Regencję w jego imieniu sprawował jego młodszy brat, Ludwik I, książę Orleanu. W 1405 r. do Paryża zbrojnie wkroczył książę Burgundii Jan II bez Trwogi. Nie udało mu się jednak uzyskać regencji, ale został mianowany opiekunem delfina i innych królewskich dzieci. Wkrótce jednak stosunki między Janem a Ludwikiem jeszcze bardziej się pogorszyły. Stryj książąt, Jan de Berry, próbował nakłonić ich do porozumienia, ale jego wysiłki na niewiele się zdały. 23.XI.1407 r. książę Orleanu wracający ze spotkania z królową Izabelą został zasztyletowany przez ludzi księcia Burgundii. Jan uzyskał od doktorów Uniwersytetu Paryskiego usprawiedliwienie swojego czynu jako usprawiedliwionego tyranobójstwa. Kosztowało go to jednak utratę łaski króla. Jan musiał uciekać z Paryża, ale w 1409 r. udało mu się powrócić do łask Karola VI. W traktacie podpisanym w 09.III.1409 r. w Chartres Karol uwalniał księcia Burgundii od odpowiedzialności za morderstwo. Jan i syn zamordowanego Ludwika, książę Karol, zaprzysięgli zgodę. Jan został ponownie mianowany strażnikiem osoby delfina.

Problemy Jana nie skończyły się jednak. Stronnicy zamordowanego księcia Orleanu znaleźli sobie nowego przywódcę w osobie Bernarda VII, hrabiego Armagnac, teścia księcia Orleanu, Karola. Od niego wzięła się nowa nazwa stronnictwa - armaniacy. To właśnie ich wspierała Jolanta Aragońska przeciwko Anglikom i Burgundczykom. Konflikt jaki wówczas rozgorzał zakończył się pokojem w 1410 r. Jan powrócił następnie do Burgundii pozostawiając władzę w Paryżu w rękach Armagnaca. Jednak napięte stosunki hrabiego z paryskimi mieszczanami sprawiły, że Jan zdobył miasto w następnym roku. W 1413 r. książę ponownie utracił kontrolę nad miastem na rzecz swoich przeciwników. Dwa lata później Francję zaatakował król Anglii Henryk V. Jan brał udział w negocjacjach pokojowych, ale nie brał udziału w przegranej bitwie pod Azincourt. Wkrótce jednak ponownie wybuchły walki między armaniakami a Burgundczykami. Jan zdobył Paryż 30.V.1418 r. Hrabia Armagnac został zamordowany, delfin Karol uciekł z miasta. Jan przybrał tytuł regenta Francji. Nie występował jeszcze jako sojusznik Anglików, ale nie przeszkodził im w zdobyciu Rouen. Delfin Karol także ogłosił się regentem Francji i uformował radę królewską, w której pierwsze skrzypce grała Jolanta Aragońska. Kiedy północna Francja znalazła się pod angielską okupacją, a Paryż znajdował się w ręku Burgundczyków, delfin zdecydował się dojść do porozumienia z Janem. Karol i Jan spotkali się w VII.1419 r. i zaprzysięgli pokój na moście w Puilly niedaleko Melun. Zdecydowali się później na odbycie jeszcze jednego spotkania. Doszło do niego 10.IX.1419 r. na moście w Montereau. Jan przybył z niewielką eskortą. Przeszedł barierkę, doszedł do środka mostu i przywitał się z delfinem. Panie, po Bogu pragnę służyć jedynie królowi i tobie, dla zachowania naszego królestwa. Przysiągł, że w tym celu wykorzysta wszystkie swoje siły, majątek i wpływy. Następnie zwrócił się do dworzan Karola: Czy dobrze mówię, panowie?. Nie można lepiej, kuzynie - odrzekł Karol ujmując Burgundczyka za rękę. W tym czasie od orszaku odłączył się Tanneguy de Châtel, dawny dworzanin Ludwika Orleańskiego, który uderzył księcia siekierą w głowę. Jan został pochowany w pustelni w Champmol niedaleko Dijon. Następnie jego ciało przeniesiono do kościoła św. Benigny w Dijon. Śmierć Jana spowodowała ostateczne zerwanie rozmów między armaniakami a Burgundczykami. Ci ostatni poparli Anglików, co umożliwiło sukcesy wyspiarzom przez następne 10 lat. Następcą Jana bez Trwogi został jego syn, Filip III Dobry. Oskarżył on Karola o zaplanowanie morderstwa ojca i zerwał negocjacje. Wojna między popierającym Karola stronnictwem armaniaków i Burgundczykami rozgorzała na nowo. Filip znalazł wówczas sojusznika w królu Anglii Henryku V, który podjął próbę podboju Francji. 21.V.1420 r. królowa Izabela Bawarska, Henryk V i Filip III podpisali traktat z Troyes, w którym Izabela wydziedziczała swojego syna, delfina (ogłosiła, że jest nieślubnym dzieckiem), a tron Francji przekazywała tron Francji swej córce Katarzynie, siostrze Karola i żonie Henryka V, który miał zostać królem Francji na mocy praw żony. Zagrożony Karol uciekł na dwór Jolanty Aragońskiej. 18.XII.1422 r. poślubił jej córkę Marię. Teściowa popierała jego pretensje do tronu i chroniła go przed zamachami na jego życie.

Ludwik II, mąż Jolanty, zmarł 29.IV.1417 r. w Angers. Została ona wtedy regentką Andegawenii i Prowansji. W 1419 r. zaaranżowała małżeństwa swego syna Rene z Izabelą Lotaryńską, dążąc do związania Karola I, księcia Lotaryngii z domem Walezjuszy. 21.III.1421 r. osobiście poprowadziła swoją armię przeciwko Anglikom w Bauge. Zorganizowała w 1424 r. spotkanie między swym zięciem Karolem, a Arturem III, księciem Bretanii (wcześniejszym stronnikiem Anglików). Rok później Artur został konetablem Francji. 31.VIII.1422 r. zmarł Henryk V, a 21.X.1422 r. - Karol VI Szalony. Dla stronnictwa armaniaków delfin został królem Karol VII. Karol był jednak nadal tytułowany delfinem, a przeciwnicy nazywali go "królem z Bourges", gdzie mieścił się dwór Karola. Na mocy traktatu w Troyes królem Francji okrzyknięty został kilkumiesięczny król Anglii, Henryk VI. Anglicy i ich stronnicy kontrolowali terytoria północnej Francji wraz z Paryżem. Wpływy stronników delfina sięgały tylko do Loary. Działania wojny stuletniej trwały więc nadal, ale sukcesy odnosili tylko Anglicy. Spychali oni stronników Karola coraz bardziej na południe. W stronnictwie armaniaków zapanował marazm, który udzielił się także Karolowi. Nieliczne próby przeciwdziałania operacjom angielskim kończyły się porażkami. Karol rozważał nawet możliwość ucieczki na Półwysep Iberyjski i pozostawienie Francji na łasce Anglików. Kiedy w X.1428 r. Anglicy oblegli Orlean, ostatnią twierdzę armaniaków na północ od Loary wydawało się, że dni "króla z Bourges" są policzone. W owym czasie pojawiła się Joanna d'Arc, która twierdziła, że jej misją jest uwolnienie Francji z rąk wroga. Jolanta i Maria doprowadziły do spotkania Joanny z Karolem. Jolanta skłoniła go do tego, aby powierzył Joannie osobiste dowództwo nad wojskami, które miały uwolnić Orlean. I tak się stało 23.II.1429 r. w Chinon. Po kilku zwycięstwach nad Anglikami, włączając pojmanie hrabiego Shrewsbury (angielskiego dowódcy), armie delfina i Joanny zdobyły Reims. 17.VII.1429 r. Karol został tam koronowany na króla. Joanna pospieszyła wraz z swą armią do Compiegne; została tam pojmana i sprzedana Anglikom w 1430 r. Uznano ją za heretyczkę i spalono na stosie w Rouen rok później. Jolanta była jedną z najważniejszych doradców króla Francji.

Innym wydarzeniem w życiu Jolanty było przybycie na dwór wraz z Izabelą Lotaryńską (żoną jej syna Rene) Agnieszki Sorel. Została ona metresą króla Karola i bliską przyjaciółką królowej Marii. Obie kobiety wywierały wpływ na monarchę. Objęła opiekę nad swą wnuczką Małgorzatą, córką Rene i Izabeli w 1434 r. Wywarła ona na nią wielki wpływ. Oprócz tego, że zarządzała swoimi domenami, Jolanta była także regentką w imieniu swego syna Ludwika III, który przebywał w Italii. Rządziła księstwem Andegawenii sprawnie i mądrze. W latach 1424-1427 przewodziła Stanom Generalnym (parlamentowi) w Andegawenii i Prowansji. Robiła wszystko, aby Anglicy trzymali się od niego z daleka. W 1434 r. zmarł jej syn, Ludwik III. Dwa lata później jej drugi syn, Rene, został wypuszczony z burgundzkiego więzienia. W 1440 r. Jolanta otrzymała dwór królewski w Angers. W 1441 r. osiadła w końcu w Saumur. Była patronką uniwersytetu w Angers. Zmarła 14.XII.1442 r. lub 14.XII.1443 r.