Jadwiga Dissens-Andechs
Urodziła się około 1174 r. jako córka Bertolda III hrabiego Dissens-Andechs, tytularnego księcia Meranu i margrabiego Istrii i Agnieszki Wettin, córki margrabiego Łużyc Dolnych. Wyszła za mąż za Henryka I Brodatego, wielkiego księcia krakowskiego i zwierzchniego księcia Polski oraz księcia wrocławskiego.
Przybyła na dwór teścia, Bolesława Wysokiego, jako dwunastoletnia dziewczynka. W klasztorze w Kitzingen uczyła się czytać, pisać i iluminować przepisywane książki, poznała Biblię i liturgię. Małżeństwo z Henrykiem Brodatym zawarła między rokiem 1190 a 1192. Z tego związku pochodziło siedmioro dzieci: Bolesław, Konrad, Henryk II Pobożny, Agnieszka, Zofia, Gertruda i Władysław. W 1209 r. oboje małżonkowie złożyli śluby czystości. Książę zapuścił wtedy brodę, a księżna żyła odtąd jak mniszka. Zamieszkała w założonym przez siebie klasztorze cysterek w Trzebnicy. Do końca życia nie złożyła jednak formalnych ślubów zakonnych.
Wiadomości o jej życiu czerpiemy z „Żywota św. Jadwigi" napisanego przez mnicha francuskiego w trzydzieści lat po śmierci księżnej. Znajdują się tam i takie fragmenty: „Nie miała nigdy spoczynku, nie znała łoża, żyć nie zdawała się niczym, krwią własną, silą woli. Nocą znajdowano ją w kościele w ekstatycznej modlitwie, dniem albo wymiatającą śmieci klasztorne lub całującą ślady sióstr i pijącą wodę, w której się myły (...)". Księżna opiekowała się chorymi, szczególnie dotkniętymi najstraszliwszym schorzeniem tamtych czasów, trądem, odwiedzała więzienia, udawało się jej wyjednać uwolnienie wielu nieszczęśników. Księżna po ślubie czystości nie wchodziła inaczej do sypialni małżeńskiej jak tylko w towarzystwie dworek, potem przestała w ogóle tam wchodzić.
Księżna szybko nauczyła się mówić po polsku. Założyła lecznicę św. Ducha we Wrocławiu i szpital dla trędowatych w Środzie. Obniżała daniny swoim poddanym. Jako dobra gospodyni zgromadziła takie zapasy żywności, że wielu ludzi przetrwało straszną klęskę głodu i powodzi w latach 1221 i 1222. Wspierała swego męża w działalności politycznej. W 1229 r. doprowadziła do jego uwolnienia z niewoli księcia mazowieckiego Konrada. W 1236 r. prawdopodobnie rządziła księstwem wrocławskim jako regentka podczas nieobecności męża. Henryk I Brodaty zmarł 19.III.1238 r. Jadwiga nie pożegnała się z nim, gdyż był on obłożony klątwą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego z powodu zatargów majątkowych.
Jadwiga żyła nadal bogobojnie w klasztorze cysterek w Trzebnicy. Kiedy Mongołowie ruszyli na Polskę i podchodzili pod Śląsk, księżna rozesłała mniszki trzebnickie do rodzin, a sama z synową Anną i jej dziećmi schroniła się w Krośnie nad Odrą. Pobłogosławiła syna Henryka szykującego się do walnej rozprawy z wrogiem i czekała spokojnie na wynik bitwy. Gdy doszły ją wieści o śmierci syna, (zginął 09.IV.1241 r.) przyjęła to jako zrządzenie Opatrzności. Być może rządziła potem księstwem wrocławskim jako regentka. Na pewno zajęła się wnukami. Księżna śląska Jadwiga zmarła 14.X.1243 r., przeżywszy o pięć lat męża. Papież Klemens IV kanonizował ją 26.III.1267 r. w kościele dominikanów Santa Maria di Grado w Viterbo.
W XIII w. została patronką Śląska, Berlina, Wrocławia, Trzebnicy, Krakowa i współpatronką Polski. Opiekuje się wypędzonymi z ojczyzny i narzeczonymi. W 1680 r. papież zdecydował o rozszerzeniu jej kultu na cały Kościół powszechny. Obecnie święta Jadwiga jest także patronką pojednania polsko-niemieckiego.
Tak wypowiedział się o niej 15.X.1967 r. biskup wrocławski Bolesław Kominek: "Przy swoim moście Tumskim we Wrocławiu, wiodącym na Wyspę Piastowską stoi kuta w kamieniu Jadwiga. Stoi na moście łączącym wschodni i zachodni brzeg Odry. Wszystkim przychodzącym każe na siebie spoglądać i każe im pomyśleć, że wszyscy są braćmi, na którymkolwiek brzegu mieszkają."
Źródła:
1. Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski, Kraków 2003,
2. Marek Urbański, Poczet polskich królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006,
3. Zbigniew Satała, Poczet polskich królowych i księżnych, Kraków 1993.
4. Vera Schauber, Hanns Michael Schindler, Święci na każdy dzień. Patroni naszych imion, Warszawa 2000.