Rogneda
Z Wikipedii:
Była córką księcia połockiego Rogwołoda. W 980 roku, według "Powieści lat minionych", wielki książę kijowski Włodzimierz Wielki zebrał wojska, rozpoczynając przygotowania do wojny przeciwko bratu Jaropełkowi, księciu kijowskiemu. Prawdopodobnie szukał ówcześnie sprzymierzeńców wśród sąsiadów, dlatego wysłał swatów do córki księcia połockiego Rogwołoda, w celu zapewnienia sobie poparcia militarnego ze strony przyszłego teścia. Rogwołod jednak przyrzekł już Rognedę Jaropełkowi. Po przybyciu swatów od Włodzimierza, książę połocki zapytał córkę, za kogo chce wyjść: Włodzimierza czy Jaropełka? Wydarzenie to, ujęte w dwóch różnych wersjach przedstawiły: "Powieść lat minionych" i "Latopis Lawrencki". Autor pierwszego dzieła napisał:
"Włodzimierz I Swiatosławicz powrócił do Nowogrodu z Waregami. [...] I posłał do Rogwołoda do Połocka powiedzieć: "Chcę córkę twoją wziąć sobie za żonę". Tenże zapytał córki swojej: "Czy chcesz za Włodzimierza?". Ona odparła: "Nie chcę zzuwać butów synowi niewolnicy, ale chcę za Jaropełka". [...] I przyszli młodzieńcy Włodzimierza i przekazali mu całą rozmowę Rognedy – córki kniazia połockiego Rogwołoda. Włodzimierz li zebrał wielu wojów – Waregów, Słowienów, Czudź i Krywiczy – i poszedł na Rogwołoda. A w tym czasie zbierali się już wydawać Rognedę za Jaropełka. Napadł Włodzimierz na Połock i zabił Rogwołda i dwóch jego synów, a córkę wziął za żonę."
Inaczej przedstawił wydarzenie autor Latopisu Lawrenckiego. Historię zamążpójścia Rognedy opisał z większą dramaturgią.
W źródle pojawiło się także drugie imię Rognedy – Gorysława, nadane jej przez Włodzimierza. Całe zajście jest odnotowane pod rokiem 1128:
"Rogwołod władał ziemią połocką, i dzierżył ją, i rządził nią. A Włodzimierz znajdował się w Nowogrodzie, jeszcze małoletnim i poganinem, i miał stryja Dobrynię wojewodę – męża chrobrego i zapobiegliwego, i on posłał do Rogwołoda, prosząc córkę jego za Włodzimierza. On rzekł do córki swojej: "Chcesz-li za Włodzimierza?" Ona rzekła: "Nie chcę zzuwać butów synowi niewolnicy, lecz chcę Jaropełka". Usłyszawszy taką odpowiedź, Włodzimierz rozgniewał się za syna niewolnicy i pożalił się Dobryni i wpadł w gniew i, wziąwszy wojów, poszedł na Połock i pokonał Rogwołoda. Rogwołod uciekł do miasta, i podeszli do miasta, i wzięli miasto, i samego księcia Rogwołoda wzięli, i żonę jego, i córkę jego; a Dobrynia poniżał jego i córkę jego, nazwał ją służebnicą, i rozkazał Włodzimierzowi być z nią przed ojcem i matką. Potem Włodzimierz zabił ojca jej, a samą ją wziął za żonę i nadał jej imię Gorysława. [...] Ona zaś powiedziała: "Zasmuciłam się, bowiem ojca mojego zabiłeś i ziemię jego zagarnąłeś przeze mnie [...]".
Obecnie uważa się, że wydarzenie, opisane w źródle, miało miejsce między rokiem 977 a 978. Rogneda, zgodnie z Latopisem Lawrenckim otrzymała imię Gorysława od Włodzimierza - po gwałcie na oczach rodziny. Po poślubieniu kniaziówny połockiej Włodzimierz odesłał ją nad rzekę Łybedzię, gdzie została założona osada Przedsławino, w której zamieszkała. Około 986 roku Włodzimierz postanowił poślubić księżniczkę bizantyjską Annę Porfirogenetkę. Przed ślubem cesarz bizantyjski Bazyli II Bułgarobójca postawił Włodzimierzowi warunek przyjęcia chrztu. Aby go spełnić, Włodzimierz musiał rozwieść się ze swoimi pogańskimi żonami i odesłać nałożnice. Decyzja o rozwodzie skłoniła Rognedę do zaplanowania zamachu na życie męża. Opis usiłowania mordu przedstawił Latopis Lawrencki pod rokiem 1128. Próba zabójstwa została jednak udaremniona. Włodzimierz nakazał żonie założyć weselne szaty i postanowił własnoręcznie pozbawić ją życia. Rogneda natomiast dała synowi, Iziasławowi, miecz ojca i pouczyła, co ma mówić, na wypadek jego nadejścia. Na widok syna z mieczem, Włodzimierz pohamował gniew, lecz nie zostawił Rognedy i Iziasława w Kijowie. Odesłał ich do nowo wybudowanego zamku Izasławia. Rogneda otrzymała go jako uposażenie. W 988 roku Iziasław, wraz z ojcem i braćmi został ochrzczony i otrzymał od Włodzimierza Księstwo Połockie, którego stolicę musiał odbudować po najeździe Włodzimierza około 977 roku. Na czas odbudowy Połocka stolicą była twierdza Iziasławl. Rogneda być może była tam regentką do 995 r.
Dziewiętnastowieczny hagiograf, Michał Tołstoj, zawarł w swoich Opowiadaniach z historii Cerkwi ruskiej rozmowę Włodzimierza z Rognedą. Fragment, którym posłużył się Tołstoj do napisania opowiadania, pochodzi z szesnastowiecznego "Latopisu Twerskiego":
"[...], a do Rognedy posłał wiadomość: "Jestem teraz chrześcijaninem i powinienem mieć jedną żonę; ty zaś jeśli chcesz, wybierz sobie męża spomiędzy bojarów". Rogneda odpowiedziała: "Jestem księżną z urodzenia. Czy tobie jedynemu drogie jest królestwo niebieskie? I ja chcę być oblubienicą Chrystusową i stać się podobną aniołom""
Według Latopisu Twerskiego Rogneda złożyła śluby i przyjęła chrześcijańskie imię Anastazja. Świadkiem rozmowy Włodzimierza z Rognedą był małoletni sparaliżowany Jarosław Włodzimierzowicz. Odpowiedź Rognedy wywarła na nim wielkie wrażenie, doprowadzając jego do całkowitego uzdrowienia. Autor Latopisu Twerskiego znał prawdopodobnie legendę o matce Jarosława, lecz nie znał jej imienia. Sugerując się dwunastowiecznymi źródłami, wymienił imię Rognedy, spośród wszystkich żon Włodzimierza Wielkiego. Stąd powstały późniejsze podania, jakoby Rogneda, przyjąwszy imię Anastazji, została wysłana do wybudowanego dla niej monasteru w Izasławiu. Pochodzące z latopisu informacje nie znajdują potwierdzenia w innych źródłach. Niektórzy historycy łączą dwie legendy – o zamachu na życie Włodzimierza i złożeniu ślubów zakonnych – w jedną. Uważają przy tym, że Rogneda targnęła się na życie męża po tym, jak zamierzał wydać ją za jednego ze swoich bojarów. W tym jednak przypadku reakcja Jarosława na decyzję Rognedy była bezpodstawna.
Znana jest data roczna śmierci Rognedy, która przypada na rok: - 1000. Żaden z latopisów nie zawarł informacji o miejscu zgonu i jej pochówku. W tej kwestii wśród historyków istnieją rozbieżności. Najczęściej wymienia się Połock i Izasław.
Według Powieści lat minionych Rogneda i Włodzimierz mieli czterech synów i dwie córki: Iziasława, Jarosława, Wsiewołoda, Mścisława, Przedsławę i Przemisławę. Latopis Lawrencki pod rokiem 1128 sugeruje, że Rogneda miała jednego syna - Iziasława, ale wymienia czterech pod rokiem 980. Sprzeczności w latopisach ruskich, które podają różne dane o liczbie żon Włodzimierza, ich imionach oraz liczbie dzieci, dają podstawę do ich podważenia oraz przypuszczenia, że były redagowane w czasach późniejszych. Do podania w wątpliwość informacji o potomstwie - skłaniają następujące czynniki: krótki, siedmioletni, okres małżeństwa z Włodzimierzem, status żony, która została osiedlona poza granicami stolicy męża, trzy kolejne śluby Włodzimierza, posiadanie przez niego prawdopodobnie - ośmiuset nałożnic.
Niejasności danych o potomstwie - wnosi data urodzenia Jarosława. Autor Powieści lat minionych podaje że Jaroslaw zmarł w wieku 76 lat w 1054 roku, toteż data urodzenia przypada na rok 978. Pod rokiem 1016 autor źródła odnotował, że Jarosław przejął tron w Kijowie, w wieku dwudziestu ośmiu lat, więc powinien urodzić się w 988 roku. Wasilij Tatiszczew uważał, że autor Powieści lat minionych popełnił błąd i Jarosław w 1016 roku winien mieć trzydzieści osiem lat. W niezachowanych do dziś latopisach - raskolniczym, golicyńskim i chruszczewskim - którymi historyk dysponował, Jarosław z chwilą objęcia tronu w Kijowie miał odpowiednio dwadzieścia trzy, dwadzieścia osiem i trzydzieści cztery lata. Według orenburskiego manuskryptu Jarosław urodził się w 972 roku. W niektórych późniejszych latopisach syn Włodzimierza został wielkim księciem w wieku osiemnastu lat, co według Siergieja Sołowiewa domyślnie oznacza, że Jarosław objął władzę w Kijowie po osiemnastu latach panowania w Nowogrodzie. Po dodaniu do tej liczby: dziesięć lat panowania w Nowogrodzie i Rostowie, wychodzi liczba dwadzieścia osiem wymieniona w Powieści lat minionych.
Niektórzy historycy uważają, że źródła zostały sfałszowane w XII wieku, kiedy książęta kijowscy rościli prawa do panowania w Połocku. W tym okresie obowiązek latopisania został przekazany z Ławry Pieczerskiej do monasteru wydubickiego, gdzie dokonano redakcji. Prawdopodobnie Iziasław był jedynym dzieckiem Rognedy. Za tą wersją przemawiają słowa, które skierowała do Włodzimierza po zamachu:
"Ona zaś powiedziała: "Zasmuciłam się, bowiem ojca mojego zabiłeś i ziemię jego zagarnąłeś przeze mnie, a teraz nie kochasz mnie z tym dzieckiem"
Aby zapobiec mordu na Rognedzie, bojarzy doradzili Włodzimierzowi:
"Nie zabijaj jej dla tego dziecka, lecz odnów jej ojczyznę i daj jej ze swoim synem"
W niektórych latopisach Iziasław został nazwany dziecięciem, co oznacza, że syn Rognedy, w momencie zamachu na Włodzimierza miał nie więcej niż siedem lat. Biorąc pod uwagę fakt, że Rogneda próbowała dokonać zabójstwa około 986 roku, tenże mógł urodzić się na przełomie roku 978/979, 9-12 miesięcy po ślubie Włodzimierza i Rognedy.